Vijverbiologie: een heldere vijver

I. Wat is vijverbiologie?

Bij vijverbiologie gaat het om de vraag wat een vijver helder houdt. Als je begrijpt waarom vijverwater wel of niet helder blijft, is het niet moeilijk je vijver op de goede manier in te richten.

II. De kringloop in een vijver

In een vijver speelt zich een eenvoudige kringloop af, met in de hoofdrollen zuurstofplanten, bacteriën en koolzuur (CO2). Zolang deze kringloop in stand blijft, is het water in de vijver helder. Het werkt als volgt:

1. Bacteriën in de vijver en het filter produceren koolzuur (CO2)
2. Zuurstofplanten nemen het koolzuur op en zetten dit om in bladgroen en zuurstof.
3. Bacteriën verbruiken zuurstof.

Deze kringloop ziet er heel eenvoudig uit en is dat ook. Zorg voor voldoende zuurstofplanten en voldoende bacteriën en de vijver blijft helder.

Er is echter nog één belangrijk punt. Koolzuur en zuurstof moeten door het vijverwater kunnen bewegen, van bacteriën naar planten en andersom. Dit kan alleen als het vijverwater voldoende hard is. Als het vijverwater zacht is, dus weinig mineralen als kalk en magnesium bevat, kan de vijverkringloop niet goed plaatsvinden.

De vijverkringloop wordt ook wel de driehoek van helder water of het biologisch evenwicht in de vijver genoemd.

In deze afbeelding is de kringloop in de vijver schematisch in beeld gebracht. Bacteriën zitten op de vijverbodem zoals in de afbeelding, maar vooral ook in een biologisch filter (niet afgebeeld).

III. Hoe kan de vijverkringloop verstoord raken?

De kringloop kan op drie manieren verstoord raken:

Te weinig bacteriën
Als er in je vijver te weinig bacteriën zitten, wordt er te weinig koolzuur (CO2) geproduceerd. Koolzuur is voor de planten, wat zuurstof is voor mensen. Zonder koolzuur gaan de waterplanten dood.

Te weinig planten
Als er in je vijver te weinig zuurstofplanten staan, kan er zuurstofgebrek optreden in de vijver. Dit is slecht voor de vissen en de bacteriën in de vijver.

Te zacht vijverwater
Als het vijverwater te zacht is, kan er geen goede uitwisseling van koolzuur en zuurstof plaatsvinden tussen bacteriën en zuurstofplanten. Dit is funest voor zowel de bacteriën als de planten. Je kunt via de website van je waterleidingbedrijf de hardheid van het leidingwater in je regio controleren; houd er rekening mee dat vijverwater door invallende neerslag geleidelijk steeds zachter wordt.

In deze vijver is de biologische kringloop prima in orde. Het water is dan ook kraakhelder. Op de bodem van de vijver is het bodemsubstraat te zien, waarin de bacteriën huizen. De zuurstofplanten (glanzend fonteinkruid en waterpest) groeien uitstekend. De hardheid van deze vijver is voorafgaand aan het groeiseizoen op peil gebracht met Mineral Clay.

IV. Wat gebeurt er als de vijverkringloop verstoord raakt?

Bij een verstoorde vijverkringloop krijgt de vijver last van algen. Dit kunnen draadalgen zijn, maar meestal gaat het om zweefalgen. Zweefalgen zijn eencellige plantjes die het water in de vijver groen en troebel maken. Zweefalg steekt de kop op als de zuurstofplanten in de vijver niet meer alle voedingsstoffen uit het water kunnen opnemen.

V. Wat kun je doen als de kringloop in de vijver verstoord is?

Bij een verstoorde kringloop moet je eerst nagaan waar het precies misgaat. De volgende vragen helpen je daarbij:

Bacteriën
Heeft de vijver een biologisch filter? Ligt er substraat op de bodem?
Een biologisch filter en bodemsubstraat garanderen een voldoende grote bacteriekolonie in de vijver.

Zuurstofplanten
Staan er voldoende zuurstofplanten in de vijver? Groeien de zuurstofplanten goed?
Een tekort aan zuurstofplanten kan de oorzaak zijn van een verstoorde biologische kringloop.

Waterhardheid
Is de waterhardheid (GH- en KH-waarde) van de vijver voldoende hoog? Is de hardheid het laatste halfjaar tenminste één keer gemeten en op peil gebracht?
Een verminderde waterhardheid is in de praktijk de grootste boosdoener bij een verstoorde vijverkringloop. Door invallend regenwater, dat heel zacht is, loopt de hardheid van elke vijver geleidelijk terug. Het is daarom noodzakelijk om de hardheid regelmatig te verhogen. In de webshop van Vijverinsite kun je daarvoor de middelen GH-Extra en Mineral Clay kopen.

In deze vijver is de biologische kringloop verstoord geraakt. De groene, troebele kleur van het water wordt veroorzaakt door zweefalgen. Op het kleine fotootje is zweefalg onder een microscoop zichtbaar: een eencellig plantje. Zweefalg stelt lagere eisen aan zijn groei dan zuurstofplanten. Daarom komt zweefalg veel voor in vijvers met te zacht vijverwater.

VI. Hoe kun je voorkomen dat de vijverkringloop verstoord raakt?

Voorkomen is beter dan genezen. Zorg dat je vijver is uitgerust met een biologisch vijverfilter en dat er substraat op de bodem ligt.

Zorg ook voor genoeg zuurstofplanten. Per 1.000 liter vijverwater moet je minstens één mand van 30 x 30 cm vol met zuurstofplanten hebben; meer is beter.

Controleer de waterhardheid en breng deze minstens twee keer per jaar op peil met Mineral Clay en/of GH-Extra.